Als vrijen pijn doet

pijn bij vrijen
Foto iStock
Pijn bij het vrijen is voor 1 op de 10 vrouwen altijd aan de orde; 1 op de 3 heeft er af en toe last van. En dan zijn er de vrouwen met vaginisme, die zo bang zijn voor de pijn, dat ze helemaal afzien van geslachtsgemeenschap. Seksuologe Reinhilde Melles onderzocht wat vrouwen wel en niet helpt bij het verminderen van pijn bij penetratie. In haar promotieonderzoek toonde ze voor het eerst wetenschappelijk aan wat veel vrouwen uit ervaring weten: seksuele opwinding vergemakkelijkt penetratie. En ze ontwikkelde een therapie voor vrouwen met vaginisme, waarna alle deelnemers in staat waren tot geslachtsgemeenschap en een aantal langgewenste baby's werd geboren.

Dat seksuele opwinding nodig is voor mannen om geslachtsgemeenschap te kunnen hebben, is nogal een open deur. Dat het voor vrouwen net zo goed geldt, is onder veel vrouwen ook al langer bekend. Maar wetenschappelijk was dat tot nu toe nooit bewezen. Sterker nog: in wetenschappelijke studies werd gevonden dat opwinding meer pijn bij het vrijen veroorzaakt. Huh? Reinhilde Melles: "Ik denk dat de context van die studies daarbij een rol speelde. Je zat in een lab naar een pornofilmpje te kijken, of te masturberen, waarna je een seintje moest geven als je je opgewonden voelde. Dan kwam er een onderzoeksassistent binnen, die tussen je benen allerlei drukmetingen ging verrichten. Is het dan nog een seksuele, plezierige context? Dat speelt wel een rol in de vraag of je iets prettig vindt of niet."

Er is hoop voor vrouwen met vaginisme

Die onderzoeksassistent kon in de studie van Melles buiten blijven. Vrouwen (die geen seksuele problemen hadden) kregen een onderbroek aan waarin een latex ballonnetje zat dat langzaam met warm water kon worden opgeblazen in de vagina. Ze kregen daarbij ofwel een seksfilmpje of een neutraal filmpje te zien, om te testen wanneer ze die druk in de vagina het prettigst vonden. Vooral tijdens expliciete seksscenes vonden ze de druk prettig. De verwachting is dat ook bij vrouwen met pijnklachten seksuele opwinding een (groot) deel van de oplossing is. "Maar dat hebben we nog niet onderzocht met dit instrument."

Zeventig vrouwen met vaginisme deden wel mee aan een therapie die Melles samen met collega's uit Leiden ontwikkelde. "Ze waren gemiddeld 28 jaar oud en altijd nog maagd, omdat ze tot dan toe gewoon te bang waren voor de pijn of de penetratie . Sommigen hadden het nog nooit geprobeerd, anderen waren gestopt na een pijnlijke ervaring bij de eerste poging." Het is bekend dat een gevoel van dreiging ervoor zorgt dat de bekkenbodemspieren aanspannen, wat penetratie belemmert en de pijn versterkt. Door de therapie nam dat gevoel van dreiging sterk af en bovendien reageerden vrouwen erna positiever op seksbeelden. "Dat je die associaties kunt veranderen, vind ik heel hoopgevend."

De partner als bruggetje naar de thuissituatie

In de therapie draaide het niet zozeer om opgewonden raken, maar om het verschil te leren voelen tussen gespannen en ontspannen spieren in de vagina. Pijnvermindering en het overwinnen van angst en vermijding waren het hoofddoel. "De partner moest daarbij aanwezig zijn, want hij is soms net zo gespannen als zijn vrouw. En hij moet het bruggetje naar de thuissituatie vormen." Want hoeveel praktische tips en psychologische inzichten de therapeut ook meegeeft, op het 'moment suprême' moet het stel zelf 'doorpakken'. "Thuis, in die zeer beladen setting. Dat is voor de man ook niet makkelijk, dus die krijgt vaak een pilletje mee om hem fysiek te ondersteunen."

Het goede nieuws: na een paar weken waren bijna alle vrouwen (90%) in staat tot gemeenschap. Dat wil zeggen: de penis was voorbij de bekkenbodemspieren geweest. En in veel gevallen volgden er zwangerschappen, iets wat veel stellen al lang wilden, maar waarbij het vaginisme in de weg stond. Het 'slechte' nieuws: "De helft van de vrouwen rapporteerde nog enige pijn of ongemak te ervaren bij de penetratie en het was ook voor de meesten nog niet echt een feestje. Ik zie vaginisme als een fobie. Iemand met bijvoorbeeld pleinvrees is al blij als hij het Vrijthof kan oversteken zonder hevige paniek. Daar hoef je ook niet tegen te zeggen: 'Kijk eens hoe mooi de vogeltjes hier fluiten en zie die mooie schouwburg.' En iemand met een hondenfobie kun je wel leren omgaan met die angst, maar hij zal niet zo snel een hond nemen, laat staan een hondenkennel beginnen."

Er is meer dan het knopje en 'normaal zijn'

Op dit vlak lijkt er ook nog werk aan de winkel voor de vrouwenemancipatie. Want het aanbod van vervolgsessies om te leren genieten van seks, werd juist door de vrouwen die er het meeste baat bij zouden kunnen hebben, afgewezen. "Veel vrouwen willen 'normaal' zijn en dat betekent voor hen: beschikbaar zijn voor hun partner en dus gepenetreerd kunnen worden. Ik heb in mijn dertigjarige carrière als seksuoloog nog maar enkele vrouwen ontmoet die als hulpvraag meteen bij de intake zeiden te willen leren genieten van seks." Terwijl ze het vrouwen zo gunt: een feestje in bed.

"Daar moeten we echt meer aandacht aan besteden, ook in de voorlichting naar jongeren. Meisjes moeten leren dat ze van seks mogen genieten. Hoe de clitoris eruitziet, met bij voorbeeld ook de zwellichamen die inwendig, onder de schaamlippen zitten en hoe je die kunt stimuleren. De vagina is een geboortekanaal en relatief ongevoelig. We zouden er allemaal niet zijn als daar zoveel gevoel in zou zitten. Vrouwen moeten dus op zoek naar waar het genot zit, dat herkennen bij zichzelf én het overbrengen aan de ander. Dat verdient meer aandacht, ook in de biologieboeken waar vaak alleen 'het knopje', oftewel de glans clitoris aan de buitenkant wordt afgebeeld. Ook vrouwen hebben, net als mannen, een 'erectie' nodig vóór de penetratie. Pas bij sterke seksuele opwinding maken de zwellichamen en de wortel' van de clitoris, ook wel 'g-spot' genoemd, verbinding met de vagina waardoor die positief gevoelig wordt."

Gezocht voor vervolgonderzoek: vrouwen met klachten en een creatieve fabrikant

Melles staat te popelen om vervolgonderzoek te starten. Klopt haar bevinding dat seksuele opwinding ook bij vrouwen die normaliter pijn ervaren bij penetratie, de pijn sterk kan verminderen? Ze zoekt naarstig naar een fabrikant die wil meewerken aan de ontwikkeling van de volgende generatie van het 'ballonbroekje'. "Het huidige model is hard toe aan een update. Liefst iets van kunststof dat kan uitzetten en reageert op genitale opwinding en het zou helemaal mooi zijn als het ook kan bewegen. We willen zo dichtbij de natuur komen als mogelijk."

Melles verwacht dat met behulp van het instrumentje in een omgeving die niet geassocieerd is met pijn, waarbij vrouwen zelfcontrole hebben over de hoeveelheid druk in de vagina, de negatieve gevoelens die vrouwen hebben rondom seks, geherconditioneerd kunnen worden. "Pijn vervangen door plezier. Want deze mensen worstelen hier al jaren mee, in dat huis, met die partner; dat is allemaal beladen." Daarnaast onderzoekt zij met een internationaal team het effect van groepstherapie en partnerrelatiegesprekken bij vrouwen met pijn bij het vrijen. Voor deze studies zoekt ze nog vrouwen met klachten die mee willen werken. Vrouwen of fabrikanten die willen meewerken aan vervolgonderzoek, kunnen contact opnemen via reinhilde.melles@mumc.nl.

Reinhilde Melles

Bekijk ook het interview van klinisch psychologe/ seksuologe Reinhilde Melles bij L1mburg Centraal

Ook interessant

Seks kan vaak veel beter

Sluit de enquête