Bescherm je tegen reisziektes

Vakantie is leuk! Maar het is verstandig om voordat je naar het buitenland vertrekt even na te denken over de risico’s. Want bacteriën, virussen en parasieten zijn niet de souvenirs die je mee terug wilt nemen. Gezond Idee zet op een rij tegen welke infectieziekten je je kunt beschermen als je buiten Europa reist. Astrid Oude Lashof en Marlies van Wolfswinkel, beiden internist-infectioloog in het Maastricht UMC+ en als reizigersgeneeskundigen verbonden aan Ease Travel Clinic, geven tips en adviezen.

Reis je buiten Europa? Pas op voor de volgende reisziektes

Buiktyfus
Buiktyfus komt vooral voor in Azië, maar ook in Afrika en Midden- en Zuid-Amerika en wordt veroorzaakt door een bepaald type Salmonella bacterie. Je krijgt deze binnen door besmet voedsel of water. Symptomen: hoge koorts, hoofdpijn, geen eetlust en vaker constipatie dan diarree. De tip om buiktyfus te voorkomen is: eet veilig (gaar en heet) en drink veilig (flessen water of gekookt water). Er is een vaccin beschikbaar dat de ernstige complicaties voorkomt.

Dengue
Dengue (knokkelkoorts) is over de hele (sub)tropische wereld met een forse opmars bezig. Het is een virus dat wordt overgedragen door muggen. Dit zijn andere muggen dan malariamuggen: de denguemug slaat vooral overdag en in stedelijke omgevingen toe en is herkenbaar aan een wit spikkelpatroontje. Symptomen: hoge koorts, spier- en gewrichtspijn, pijn achter de ogen. Sinds kort is er een vaccin tegen dengue beschikbaar; zie hieronder voor meer informatie.

Gele koorts
Gele koorts wordt overgedragen door dezelfde muggen die ook dengue kunnen geven. Gele koorts komt in Midden-Afrika en Zuid-Amerika voor. De ziekte is zeer ernstig en heel vaak dodelijk. De symptomen zijn onder meer koorts, geelzucht, buikpijn, braken en interne bloedingen. Er is een zeer effectief vaccin beschikbaar. Omdat dit vaccin een verzwakte maar nog levende stam van het virus bevat is het niet geschikt voor mensen met een verminderde afweer. Ook bij zwangeren en mensen > 60 jaar kan het vaccin in zeldzame gevallen ernstige bijwerkingen geven. Daarom is het voor deze groepen mensen die van plan zijn om te reizen naar gebieden waar gele koorts voorkomt belangrijk om goed reisadvies in te winnen.

Hepatitis A
Hepatitis A is een leverontsteking die wereldwijd voorkomt in minder ontwikkelde landen. Symptomen variëren van lichte koorts, misselijkheid, pijn in de bovenbuik, vermoeidheid en geelzucht (meestal het eerst zichtbaar doordat het oogwit geel wordt), tot zeer ernstig leverfalen (vooral bij volwassen). Het virus dat hepatitis A veroorzaakt wordt overgedragen via eten en handcontact. Dus als een schattig kindje je vastgrijpt: handen wassen! Er is een goed vaccin beschikbaar.

Malaria
Malaria wordt veroorzaakt door een parasiet die wordt overgedragen via muggenbeten. Symptomen van malaria zijn hoge koorts, hoofdpijn, spierpijn, diarree en misselijkheid. Veel mensen denken dan dat ze buikgriep hebben, maar in de risicolanden geldt: tot het tegendeel bewezen is, is het malaria. Zonder behandeling is malaria zeer gevaarlijk. In gebieden waar maar heel weinig malaria voorkomt zijn goede anti-muggenmaatregelen voldoende bescherming, maar in andere gebieden kan het daarnaast nodig zijn om preventief tabletten te slikken (profylaxe) of krijg je een noodbehandeling mee. Helaas is er voor reizigers nog geen vaccin beschikbaar.

Mazelen
Mazelen wordt veroorzaakt door het mazelenvirus. Vroeger maakten vrijwel alle kinderen deze infectie door, meestal als relatief milde ziekte met koorts en vlekjes, maar soms ook ernstig met long- of hersenontsteking. In veel landen, waaronder ook Nederland, worden kinderen daarom tegen mazelen gevaccineerd. In landen waar de vaccinatiegraad laag is kunnen uitbraken voorkomen, waarbij ook reizigers die ongevaccineerd zijn en nooit mazelen hebben doorgemaakt ziek kunnen worden. Een vaccinatie voor de reis kan daarom soms nodig zijn.

Rabiës
Rabiës (hondsdolheid) komt in veel landen buiten Europa voor, vooral bij (straat)honden en vleermuizen, maar heel soms ook bij andere zoogdieren. Het is een dodelijke ziekte die weken tot soms pas jaren na besmetting klachten geeft als plotse gedragsverandering, hoofdpijn, soms koorts, misselijkheid en ademhalingsstoornissen. Het wordt overgedragen via een beet of een kras van een geïnfecteerd zoogdier. Zoek geen contact met wilde dieren en straatdieren. Jaag apen en honden weg als ze op je afkomen. Roep direct hulp in als er iets gebeurt. Er is een goed vaccin beschikbaar.

Reizigersdiarree
Reizigersdiarree kan door bacteriën, maar ook voor virussen en parasieten worden veroorzaakt, en kun je krijgen door het eten van met besmet water gewassen rauwkost, ongepasteuriseerde melkproducten of van onvoldoende verhit vlees of vis. Neem dus alleen gekookt eten en flessen water of gekookt water, zelfs bij het tandenpoetsen. En let ook op met ijsblokjes in je drankje. Helaas is hiertegen ook geen vaccin beschikbaar.

Tuberculose
Tuberculose wordt veroorzaakt door een bacterie. Deze kan ernstige infecties geven die meestal in de longen, maar soms ook in andere weefsels en organen voorkomen. Je kunt het oplopen wanneer je dichtbij of in dezelfde ruimte bent als iemand met open longtuberculose. Deze kan de bacterie via de lucht verspreiden door te hoesten. Probeer in landen waar veel tuberculose voorkomt uit de buurt te blijven van hoestende mensen, zeker als je in een afsloten ruimte bent, zoals in een bus.

Zika
Het zikavirus wordt verspreid in (sub)tropische gebieden door dezelfde muggen die dengue kunnen overbrengen. Het zikavirus kan leiden tot milde gezondheidsklachten zoals huiduitslag, koorts en bindvliesontsteking van het oog. Voor zwangere vrouwen kan het virus wel gevaarlijk zijn, omdat het kan leiden tot een ernstige hersenafwijking bij het ongeboren kind, microcefalie genaamd. Er is helaas geen vaccin beschikbaar. Meer over het zikavirus op https://www.rivm.nl/zikavirus

op reis
Foto iStock
mug
Foto iStock

Kijk uit voor muggenbeten!

“Als je niet door muggen gebeten wordt, krijg je ook geen malaria, gele koorts of dengue”, zegt dr. Astrid Oude Lashof. “Zorg er dus voor dat je in risicolanden na zonsondergang en voor zonsopkomst lange mouwen aan hebt en een lange broek draagt. Slaap altijd onder een – liefst geïmpregneerde – klamboe. Gebruik – ook overdag – muggenmelk, met een hoog percentage DEET, tussen de 30 en 50 procent. DEET werkt trouwens ook tegen teken. En vergeet bij het insmeren je voeten niet! Zorg ervoor dat je gevaccineerd bent tegen gele koorts in de landen waar het voorkomt en neem de geadviseerde malariaprofylaxe goed in.”

Vaccinatie tegen dengue

Sinds dit voorjaar is er een vaccin tegen dengue beschikbaar. “Bij Ease Travel Clinic komen veel vragen over dit vaccin binnen", zegt dr. Marlies van Wolfswinkel.  “Het vaccin wordt met name aanbevolen aan mensen die al eerder dengue hebben doorgemaakt. De reden hiervoor is dat mensen vooral bij de tweede keer dat ze dengue krijgen een grotere kans hebben dat de infectie ernstig verloopt. Onder sommige omstandigheden kunnen ook andere reizigers in aanmerking komen voor het vaccin, vooral als mensen langdurig of vaak naar denguegebied reizen. Het is belangrijk om voor vertrek de hele vaccinatieserie van 2 prikken met 3 maanden ertussen af te maken.” Maak dus op tijd een afspraak voor advies hierover.

Reizen in Europa: pas op voor tekenencefalitis!

Mensen die binnen Europa op reis gaan komen lang niet altijd naar een reizigersspreekuur. Toch komen er ook binnen Europa reisziekten voor waartegen je je kunt beschermen met een vaccin. In grote delen van Europa, met name in het zuiden van Scandinavië en in centraal- en oost Europa, komt het tekenencefalitisvirus voor. Dit virus veroorzaakt een hersenontsteking en wordt overgebracht door dezelfde teken die die ziekte van Lyme kunnen overbrengen. Tekenencefalitis kan mild, maar ook zeer ernstig verlopen, waarbij mensen soms nog lang last houden van restverschijnselen. Er is geen behandeling voor dit virus, maar wel een zeer effectief vaccin. In onder meer Zwitserland en Oostenrijk komt het virus zo veel voor dat aan alle inwoners vaccinatie wordt geadviseerd. Ook voor mensen die naar deze gebieden op vakantie gaan kan een vaccinatie verstandig zijn.

Goed reisadvies

Al vakantieplannen? Wat je reisbestemming ook is, laat je altijd goed informeren voor je naar verre landen afreist. Bij Ease Travel Clinic in het Maastricht UMC+ kun je terecht voor tips, adviezen en als het nodig is vaccinaties en preventieve tabletten. Vaccinaties zijn in sommige landen zelfs verplicht. Wil je weten welke vaccinaties je nodig hebt op je bestemming? Kijk dan op https://ease-travelclinic.nl en maak een afspraak.

Meld je aan voor de Gezond Idee nieuwsbrief

Sluit de enquête