Twaalf voedingsfeiten en -fabels

 

Voedingsfeiten en -fabels

De winkels liggen vol met superfoods, de media overvoeren ons met adviezen en onheilstijdingen over wat we eten, gezondheidsgoeroes raden ons alternatieve spijzen aan, waarvan wij de naam vaak niet eens kunnen uitspreken. Iets wat vandaag als gezond wordt gezien, kan morgen alweer slecht blijken te zijn. Of andersom. Wie of wat moeten we geloven? Twaalf nuchtere antwoorden van emeritus voedingshoogleraar prof.dr. Fred Brouns op twaalf prangende vragen.

Geeft superfood je superkracht?

Hippe bessen met exotische namen als goji en acai geven je lijf een enorme boost, zeggen gezondheidsgoeroes. Ze barsten namelijk van de antioxidanten. Maar die zitten ook in oer-Hollandse aardbeien, bosbessen en andere zachte vruchten. En onze eigen rogge, haver en tarwe zijn zeker niet slechter dan de granen en zaden die je van ver haalt (quinoa, chiazaad). Alleen wel veel goedkoper. "De meeste superfoods zijn vooral super voor de bankrekening van de verkoper", zegt prof. dr. Fred Brouns, emeritus hoogleraar Health Food Innovation van Maastricht UMC+. Zijn advies: haal je voedsel dichtbij huis. "Supervoedsel uit eigen land, regio of tuin heeft niet duizenden kilometers gevlogen (dus duurzaam!), voldoet aan strenge kwaliteitseisen (dus verantwoord!) en het is nog lekker ook."

Hoe goed is melk voor elk?

Opeens was melk geen witte motor meer, maar een witte sloper. Opeens hadden veel kinderen een koemelkallergie of een lactose-intolerantie. Inderdaad moet je dan geen melk drinken. Hoeveel mensen echt niet tegen melk kunnen, is niet bekend. Doordat de klachten vaag zijn, zijn exacte cijfers moeilijk vast te stellen. Laat melk staan als je je er niet lekker bij voelt. De meeste mensen hebben echter baat bij 1 à 2 glazen per dag. De eiwitten en mineralen zijn belangrijke bouwstoffen voor botten en spieren én verlagen het risico op darmkanker.

Twee liter water per dag? Echt?

Volgens het Voedingscentrum is 1½ liter vocht per dag voldoende om te compenseren wat je verliest door ademhalen, zweten en plassen. Dat hoeft niet per se water te zijn: koffie, thee of andere (suikervrije) dranken zijn ook goed. Als je sport of lichamelijk zwaar werk doet en daardoor meer zweet, heb je natuurlijk meer vocht nodig.

Is suiker aartsvijand nummer 1?

Suiker is niet giftig en ons lichaam heeft de stof nodig als brandstof voor onze cellen. Maximaal 80 tot 100 gram per dag van dit zoete goedje kan dan ook niet veel kwaad (behalve voor suikerpatiënten en mensen met flink overgewicht). Dat lijkt heel veel, maar als je ook de suikers uit frisdrank, fruitsap, vruchten en gezoete producten meerekent, kom je daar al gauw aan. Denk niet dat je slim bent door rietsuiker, agave of honing te gebruiken omdat je denkt dat die gezonder zijn. Deze natuurlijke suikers bevatten dezelfde componenten als gewone suiker en worden op dezelfde manier door het lichaam verwerkt. Alleen de kleur, geur en smaak zijn anders. "Of het molecuul nu uit een sinaasappel komt of uit een koekje, dat maakt niet uit", aldus prof. dr. Brouns. Suiker mag op zichzelf dan niet slecht zijn, toch levert het een gevaar op voor onze gezondheid omdat we er vaak te veel van eten. Daardoor ontstaat overgewicht en dat kan lijden tot hart- en vaatziekten en diabetes type 2. "Eén à twee glazen suikerhoudende dranken per dag lijdt tot gewichtstoename en verhoogt het risico op diabetes type 2. Dat geldt ook voor fruitsap en gezoete zuiveldranken. Wil je je suikerinname verminderen, begin dan eens met gewoon water te drinken bij het eten."

Is brood ongezond?

Duizenden Nederlanders hebben hun boterhammen de oorlog verklaard. Zij eten glutenvrij. Gluten (bepaalde eiwitten die voorkomen in granen als tarwe, spelt en rogge) zijn volgens hen verslavend en zorgen voor 'wind in de buik' en andere nare aandoeningen. Dat is echter nooit wetenschappelijk bewezen. Alleen coeliakiepatiënten en mensen met een tarwe-eiwitallergie worden ziek van gluten. Ongeveer 2 op de 100 mensen hebben daar last van. Voor die andere 98 is volkoren brood heel gezond vanwege de broodnodige vezels, mineralen en vitamines. Regelmatig volkoren eten verlaagt bovendien je kans op hart- en vaatziekten en diabetes type 2. Dat is wél wetenschappelijk bewezen. Én door volkoren te eten blijf je beter op gewicht. Prof. dr. Fred Brouns: "De ongeraffineerde ('langzame') koolhydraten in volkoren producten geven namelijk langer een verzadigd gevoel. De geraffineerde ('snelle') koolhydraten in bijvoorbeeld wittebrood en witte rijst verzadigen juist minder waardoor je meer eet."

Word je ziek van E-nummers?

Nee! Een E-nummer geeft alleen maar aan dat een stof in een bepaalde hoeveelheid aan een voedingsmiddel mag worden toegevoegd omdat die (naar de huidige inzichten en uitgaande van de maximaal mogelijke berekende inname) 100% veilig is. Prof. dr. Fred Brouns: "Dat geldt ook voor (synthetische) kleurstoffen, smaakversterkers en conserveringsmiddelen. Zo'n toevoeging krijgt pas een E-nummer na een zeer uitgebreide wetenschappelijke evaluatie van alle beschikbare gegevens door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid. E-nummers behoren daarmee tot de best gecontroleerde stoffen in Europa. Dat zou consumenten gerust moeten stellen in plaats van bang maken." Lees de blog van prof.dr. Fred Brouns over E-nummers

Is vet nou goed of slecht?

Jarenlang werd vet aangewezen als de grootste gezondheidsbedreiger. Niet terecht, weten we ondertussen. Prof.dr. Fred Brouns: "Onverzadigd vloeibaar vet (van plantaardige en maritieme oorsprong) is goed: het geeft je energie, is gunstig voor een gezond cholesterolgehalte in het bloed en helpt bij vele processen in onze lichaamscellen. Sommige vetzuren uit verzadigd vet zijn minder gunstig omdat zij het 'slechte' LDL-cholesterol kunnen verhogen. Maar, niet alle verzadigde vetten zijn zo slecht als vroeger werd gedacht. Er zijn namelijk verzadigde vetzuren (bijvoorbeeld stearinezuur in chocola) die géén cholesterolverhogend effect hebben. Vet helemaal laten staan, hoeft daarom niet meer, maar niet te veel! Want vet (ook onverzadigd) bevat nog altijd 9 calorieën per gram!"

Is vers altijd beter dan blik, pot of diepvries?

Groenten en vruchten uit pot, blik of diepvries behouden door de snelle oogst, bewerking en verpakking een hoog gehalte aan vitamines. Vaak verschilt dat nauwelijks van vers. "Kijk wel uit voor toegevoegde suikers, zout en siropen. Check daarom het etiket!"

Maakt vis je slim?

De omega-3-vetzuren in vette vis zijn belangrijk voor een gunstige ontwikkeling van je breinfuncties (zoals communicatie tussen zenuwcellen, gezichtsvermogen, geheugen) en je geestesgesteldheid. Je kunt je niet slim eten of een mentale ziekte voorkomen door veel vis te eten, maar je houdt je hersenpan daarmee mogelijk wel beter 'in conditie'. De vetzuren in vis helpen bovendien om het risico op hart- en vaatziekten te verlagen.

Liever light?

Light lijkt beter voor je lijn omdat lightproducten 30 procent minder vet óf minder suiker bevatten. Maar pas op: de ene caloriebron wordt vaak vervangen door een andere. In light pindakaas is bijvoorbeeld vet vervangen door suiker. Bovendien, een moddervet product blijft ook met 30 procent minder vet nog moddervet! En de gedachte dat je van lightproducten wat extra kunt eten, helpt natuurlijk ook niet.

Moeten we eten als oermensen?

Dat kan niet eens. Wij vangen niet meer elke dag een os, plukken geen wilde vruchten en halen geen knollen uit de grond. Maar we kunnen wel enkele principes van het oerdieet volgen. Vezelrijk eten, iedere dag minstens 200 gram groente en 200 gram fruit, iedere week peulvruchten en vis, en soms wat vlees. En zoveel mogelijk puur en onbewerkt. Dat is altijd een goed uitgangspunt.

Is knakworst de nieuwe sigaret?

Eet niet te vaak rood vlees of bewerkt vlees (dat wil zeggen rood of wit vlees dat is gerookt, gezouten of conserveringsmiddelen bevat), adviseert de Gezondheidsraad. Bij vleesbewerking (waartoe ook het bakken in de pan en grillen behoren) komen bij hogere temperaturen en te lang doorbakken stofjes vrij die het risico op beroertes, diabetes type 2, darmkanker en longkanker kunnen verhogen. Vlees rigoureus uit je menu schrappen hoeft niet: het bevat ook goede ingrediënten als ijzer, eiwit, zink en vitamine B12. Geniet dus met mate: één tot anderhalf ons vlees per keer is meer dan genoeg en dat liever niet vaker dan 2 à 3 keer per week.

Voedselverwarring

We worden dagelijks overspoeld door (vaak) tegenstrijdige berichten over voeding. Geen wonder dat we in verwarring zijn. Wie of wat moeten we geloven? Prof. dr. Fred Brouns: "Houd je aan de richtlijnen van de Gezondheidsraad en het Voedingscentrum, die zijn betrouwbaar. Ze lijken voor sommigen misschien wat ouderwets en behoudend, maar ze zijn wel gedegen. Ze worden namelijk gegeven op basis van wetenschappelijke consensus, dat wil zeggen als wetenschappers het er internationaal over eens zijn dat ze kloppen. Dat biedt een buffer tegen al die 'voedselbevliegingen'. Volg niet klakkeloos alle hypes: de basisprincipes voor goed eten (zoals genoeg groenten en fruit, vezels, zuivel, plantaardige olie, vis en noten en niet te veel vlees, verzadigd vet, suiker, zout en alcohol) zijn de laatste vijftig jaar grotendeels overeind gebleven."

 

 

Sluit de enquête