Hoe voorkom je het jojo-effect?

Hoe kun je het gevreesde jojo-effect voorkomen? Prof. dr. Edwin Mariman, hoogleraar functionele genetica van het Maastricht UMC+, geeft uitleg en tips.

Het streven naar een mooi en gezond lichaam is goed, maar gaat meestal niet zonder slag of stoot. En wanneer het lukt om af te vallen, ligt het jojo-effect op de loer.

Stress-eten belemmert afvallen

Dat mensen aan het begin van een dieet meer en sneller gewicht kwijtraken dan tegen het einde is een bekend gegeven, weet prof. dr. Mariman, expert op het gebied van het jojo-effect. "We zien dat na vier weken het afvalproces moeizamer verloopt. Ook zien we dat mensen vaak opnieuw aankomen nadat ze zijn afgevallen – het jojo-effect. Lang werd gedacht dat dit effect alleen werd veroorzaakt door psychosociale factoren zoals stress. Het volgen van een dieet kan een stressvolle periode zijn. Stress zet veel mensen aan tot eten. Stress-eten belemmert het afvallen, waardoor je die verloren kilo's weer net zo makkelijk aankomt. Maar ook biologische processen blijken in ons lichaam een belangrijke rol te spelen."

Veranderend celgedrag

Prof. dr. Mariman legt uit: "De cellen in ons lichaam zijn verbonden met elkaar. Wanneer vetcellen krimpen doordat je op dieet bent, ontstaat er een duw- en trekspel tussen de cel en haar omgeving. Dit zorgt voor een aantal veranderingen in het gedrag van de vetcel. Zo geven de gekrompen cellen een andere hoeveelheid hormonen af. Hierdoor wordt het hongergevoel minder onderdrukt en ga je weer meer eten."

Celstress

Vetcellen kunnen bovendien maar moeilijk omgaan met de veranderingen. "Ze krijgen stress, celstress. De cel kan hier op twee manieren op reageren. Namelijk door de ruimte om de cel heen te vergroten óf door de cel opnieuw aan te vullen met vet ofwel te groeien. Het vergroten van de omgeving kost de cel veel energie. Terwijl je juist minder energie binnenkrijgt als je op dieet bent. Daarom kiest de vetcel voor de gemakkelijke weg: opnieuw groeien. Daardoor val je minder af of kom je zelfs weer aan."

"Waarbij het waarschijnlijk ook nog zo is dat bij de een de biologie sterk meespeelt, terwijl het bij de ander meer gaat om de leefstijl of leefomstandigheden. Het gemak waarmee je afvalt en daarna op gewicht blijft, is dus een zeer persoonlijke kwestie. Daar moeten we nog meer onderzoek naar doen."

Hoe kun je dan het jojo-effect voorkomen?

Prof. dr. Mariman geeft de volgende tips:

• Een gecontroleerd dieet is belangrijk! Probeer vooral gezonder te eten dan voorheen. Een diëtist of voedingsconsulent kan je helpen bij het vinden van het voor jou meest geschikte dieet.
• Niet alleen een dieet, maar ook voldoende beweging is belangrijk. Blijf ook nadat je bent afgevallen nog lange tijd sporten. Het gaat immers niet enkel om hoeveel je eet, maar ook om hoeveel je verbrandt! Sporten verbruikt de energie die opgeslagen ligt in het lichaam.
• Gewicht is maar een getal. Raak vooral niet gefrustreerd wanneer het getal op de weegschaal niet snel genoeg daalt of misschien wel een hoger getal aangeeft dan voorheen. Gebruik dit als extra motivatie om je leefstijl en dieet aan te passen!
• Verdiep je in de voeding die je consumeert. Sommige ingrediënten hebben een positief effect op je metabolisme. Rode pepers en groene thee zorgen voor een toename van de vetverbranding.
• Iedereen vindt wel iets minder mooi aan zijn of haar lichaam, maar realiseer je dat je mooi bent zoals je bent. Wat andere mensen van jouw lichaam vinden, is niet relevant. Gezond zijn wel! Let daarom op je voeding- en eetpatroon. Afvallen doe je voor jezelf.