Vitaminetabletten: gezondheid uit een potje?
Vitamines heb je nodig. En als je goed eet, krijg je ze vanzelf binnen. Dus waarom zou je dan nog extra vitamines slikken? Of word je van die pillen uit een potje nog gezonder? Hoe zit het met die supplementen ter aanvulling op onze dagelijkse portie groenten en fruit? Heeft het slikken van zulke vitaminepillen zin? En wanneer en hoeveel dan?
De dag beginnen met een multivitaminepil is de normaalste zaak van de wereld. De helft van de Nederlanders gebruikt supplementen, een kwart gebruikt ze dagelijks. Van vrouwen boven de 50 slikt zelfs 60 procent multivitamines. En allemaal denken ze dat die multivitaminepil hen langer doet leven en beter laat voelen. Producenten van gezondheid uit een potje doen er ook alles aan om je daarvan te overtuigen. Supplementen zijn big business, zoveel is wel duidelijk.
Even een reality check: volgens het Voedingscentrum hebben verreweg de meesten van ons helemaal geen extra vitamines nodig. Als je gezond en gevarieerd eet (dus volgens de Schijf van Vijf) en niet tot een van de risicogroepen behoort (zoals zwangeren, ouderen of veganisten, zie kader verderop), krijg je heus alles binnen wat je nodig hebt.
Veel mis met vitaminesupplementen
Het Voedingscentrum helpt consumenten bij het maken van gezonde, veilige en meer duurzame voedselkeuzes. Daarbij baseert het instituut zich op de laatste wetenschappelijke inzichten, ook over vitamines en vitaminesupplementen. Het opvolgen van hun adviezen op dat gebied is dus zinnig. En bespaart in dit geval ook nog eens veel geld.
Toch blijven mensen gretig vitaminepillen slikken. Vooral online is de verkoop van deze producten de laatste jaren met tientallen procenten gegroeid. En het aanbod is extreem groot geworden: wie bijvoorbeeld vitamine C zoekt, kan kiezen uit honderden poeders en pillen.
Er is veel mis in deze exploderende pillenmarkt. Zo blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek van de Consumentenbond dat multivitamines vaak niet bieden wat ze beloven of zich weinig aantrekken van de ADH, de door de Gezondheidsraad geadviseerde aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamines. Bij onderzochte multivitaminepreparaten voor peuters en voor 50-plussers ontbraken juist essentiële vitamines voor die doelgroepen, terwijl er van andere vitamines gevaarlijk hoge doses, ver boven de toch al ruime ADH, werden aangetroffen. Of er zaten vitamines in waar niemand een tekort aan heeft.
Gevaar vitaminepillen
Maar als je weet dat je niet zo gezond hebt geleefd? Als je een tijdje meer frikandellen dan appels en broccoli hebt gegeten en je misschien wel een tekort hebt? Kunnen vitamines uit een potje je dan niet de nodige aanvulling geven? Ja, af en toe kan dat wel en kan het ook geen kwaad. Maar, zeggen de experts, het is geen echte oplossing: wie voor zijn gezondheid alleen op vitaminepillen vertrouwt en doorgaat met slecht eten, mist al snel allerlei andere belangrijke voedingsstoffen die je alleen in gezond eten vindt, zoals vezels en eiwitten.
Het grootste gevaar van vitaminepillen: je kunt ook te veel nemen. De potjes die je bij de drogist koopt, bevatten vaak hoge doses van bepaalde vitamines. En bij producten die je online koopt, is het vaak nog erger, met doses die soms wel duizend keer te hoog zijn. Bij sommige vitamines kan dat zelfs tot vergiftiging leiden. Of het risico op hart- en vaatziekten en kanker vergroten. Voor de zekerheid maar wat vitaminepillen slikken, zo van ‘baat het niet, dan schaadt het niet’, kan dus echt risico’s met zich meebrengen.
Placebo-effect
Paradoxaal genoeg zijn de grootste slikkers vaak dezelfde mensen die al heel bewust en gezond eten. Juist vanuit hun interesse in gezond leven blijken zij extra gevoelig voor claims van gezondheidsgoeroes die soms enorme hoeveelheden aanbevelen van bepaalde vitamines. En dus slikken deze bewuste consumenten per dag rustig pillen van 1000 mg vitamine C (ADH: 75 mg), een gevaarlijke hoeveelheid (je krijgt er nierstenen van). En slikte Sven Kramer lange tijd 16 keer meer B6 dan de ADH, op advies van een orthomoleculaire therapeut (en kon hij daarna door zenuwschade een jaar niet meer schaatsen).
‘Genoeg is genoeg. Stop met geld verspillen aan vitaminesupplementen.’ Al in 2013 verscheen deze oproep van Britse en Amerikaanse artsen in het gezaghebbende vaktijdschrift Annals of Internal Medicine. Want, stelden ze, er is zoveel bewijs dat extra vitamines geen effect hebben op de gezondheid dat het zinloos is deze te slikken. Sindsdien is in vele studies keer op keer aangetoond dat vitaminepillen niet helpen om ziektes of zelfs maar verkoudheid te voorkomen. Maar die vele slikkers dan die getuigen zich beter te voelen na een pilletje? Dat lijkt vooral op een placebo-effect te berusten: mensen geloven dat ze er beter van worden en dus voelen ze het ook.
Meer weten?
Op www.voedingscentrum.nl staat nog veel meer info over vitamines. Daar is ook een ‘eetmeter’ te vinden waarmee je kunt vaststellen of je voldoende vitamines binnenkrijgt.
Ook www.consumentenbond.nl biedt een schat aan informatie, zoek op ‘vitamines en supplementen’.
Vitaminetekort?
Als je gevarieerd eet en gezond leeft, zal je geen vitaminetekort hebben. Maar sommige groepen mensen hebben onder bepaalde omstandigheden extra vitamines nodig. De belangrijkste risicogroepen en wat ze nodig hebben:
- Baby’s (vitamine K)
- Kinderen tot 4 jaar (vitamine D)
- Vrouwen die zwanger willen worden of zijn (B11, foliumzuur, vitamine D)
- Mensen die weinig buiten komen, de huid bedekken of een donkere huid hebben (vitamine D)
- Vrouwen vanaf hun 50e en mannen vanaf hun 70e (vitamine D)
- Veganisten (vitamine B12)
Wat is ADH?
ADH staat voor ‘aanbevolen dagelijkse hoeveelheid’. Het is geen minimumhoeveelheid, maar een ruim genomen richtlijn voor dagelijks gebruik, opgesteld door de Gezondheidsraad. Je vindt de ADH altijd op etiketten van vitaminepreparaten. In principe staat daar ook op hoeveel van de ADH per vitamine in een pil zit, maar in de praktijk blijkt dat niet altijd te kloppen. De ADH voor een vitamine is overigens niet altijd voor iedereen hetzelfde. Bepaalde groepen, zoals kinderen, zwangeren, zieken of ouderen kunnen advies krijgen om extra vitamines te slikken.
Wisselwerking medicijnen en vitamines
Tussen het gebruik van medicijnen en vitamines slikken kan een wisselwerking ontstaan. Soms zorgen medicijnen ervoor dat je tekorten ontwikkelt, zodat bijslikken nodig is. Pijnstillers kunnen bijvoorbeeld leiden tot een tekort aan ijzer, vitamine B12 en vitamine C. Medicijnen tegen maagzuur kunnen leiden tot een tekort aan vitamine B12. Andersom kan de werking van sommige medicijnen worden verstoord door supplementen. Een beruchte slechte combinatie is vitamine K met antistollingsmedicijnen. Slik daarom nooit zomaar supplementen. Overleg eerst met je arts of laat je informeren over wisselwerkingen door de apotheek.