Onverklaarbare lichamelijke klachten (SOLK)

 

Onverklaarbare lichamelijke klachten SOLK
Beeld iStock

Iedereen heeft wel eens last van van een of andere lichamelijke klacht. Meestal gaat zo'n klacht vanzelf of na een behandeling weer over. Maar soms is een kwaal hardnekkig en weten dokters ook na grondig onderzoek niet wat er aan de hand is. Zij spreken dan van een Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klacht (SOLK). Voor patiënten is dat een frustrerende diagnose. Gelukkig betekent onverklaarbaar niet altijd onbehandelbaar. Als artsen maar verder kijken dan hun specialisme lang is, weten de experts van het Maastricht UMC+.

Iedereen heeft wel eens een pijntje hier of daar. Vaak gaat dat binnen zes weken vanzelf weer over, zonder dat duidelijk is waar het nou precies vandaan kwam. Zelfs als je ermee naar de huisarts of specialist bent geweest, blijft de oorzaak in circa 30 tot 65 procent van de gevallen onbekend.

De dokter zal de klacht als een Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klacht (SOLK) beschouwen als het probleem langer dan enkele weken duurt en er ondanks grondig medisch onderzoek geen aandoening is gevonden die het kan verklaren. Of als er wél een lichamelijke oorzaak is gevonden, maar onduidelijk is waarom de klachten zo heftig zijn, zo lang duren of zo veel last geven. En dan sta je weer buiten. Mét klacht, maar zonder recept.

Frustrerend

Er zijn veel huis-, tuin- en keukenklachten die niet direct te koppelen zijn aan één bepaalde medische aandoening of ziekte. Vermoeidheid en darmklachten bijvoorbeeld, of rug- en hoofdpijn. Dat soort klachten kunnen moeilijke gevallen zijn voor dokters. Zeker als ze er ook na grondig onderzoek geen oorzaak voor kunnen vinden.

Soms komen een aantal specifieke onverklaarde klachten zo vaak voor dat er inmiddels een naam aan wordt gegeven. De bekendste zijn het Chronisch Vermoeidheidssyndroom (CVS), fybromyalgie (FM) en het prikkelbaredarm-syndroom (PDS). Ook dan gaat het echter niet om een snel en duidelijk verklaarbare medische ziekte, maar om een verzameling steeds samen voorkomende symptomen. De termen beschrijven wat er aan de hand is; ze zeggen niks over de oorzaak.

Omdat de bron van de problemen niet aangepakt wordt, hebben dokters hun patiënten weinig te bieden. Dat is ook voor medici frustrerend. Reden voor sommigen om lang te blijven doorzoeken en toch van alles te proberen. Er zijn gevallen bekend van patiënten die twintig tot dertig jaar bij verschillende artsen zijn geweest, vijf tot zes operaties hebben ondergaan en die toch nog altijd niet van hun kwalen af waren. Met grote gevolgen voor hun privéleven, hun relaties, hun werk, hun inkomen en hun welbevinden. Om maar niet te spreken over de druk op het zorg- en sociale-verzekeringsstelsel.

Overbehandeling van SOLK-patiënten

Tegenover deze overbehandelde patiënten staan mensen die door hun arts juist niet serieus genomen worden. Of die te horen krijgen dat ze met hun klachten moeten leren leven. Psychiater dr. Carsten Leue van het Maastricht UMC+ vindt het onacceptabel dat SOLK-patiënten in de medische wereld nog te vaak met een kluitje in het riet worden gestuurd. "Hun probleem is niet te zien met het blote oog, zoals bijvoorbeeld een breuk. Niks gevonden, dus niks aan de hand, denken sommige collega's dan. Goed nieuws voor de patiënt zou je denken. Maar mensen zijn helemaal niet blij met die uitslag. Want ondertussen zitten ze nog steeds met hun klacht."

Met meerdere artsen naar SOLK kijken

Als artsen niet over het randje van hun eigen vakgebied heen kijken, missen ze soms de essentie. Ieder redeneert vanuit zijn eigen specialisme, maar weinigen zien het geheel. 'Het is net als wanneer mensen van héél dichtbij naar een olifant kijken. De brandweerman ziet de slurf en noemt het een brandweerslang. De schilder staat bij de staart en weet zeker dat het een penseel is. De diëtist heeft nog nooit zo'n dikke buik gezien. Vanuit hun eigen vakgebied hebben ze allemaal gelijk. Maar niemand ziet dat het een olifant is.' Als je met meerdere dokters naar een SOLK-patiënt kijkt, begrijp je ineens wel waar het om gaat, wil Leue maar zeggen.

Lichaam en geest werken op elkaar in

Het Maastricht UMC+ kent vele teams waarin verschillende specialisten samenwerken, bijvoorbeeld het Universitair Pijncentrum Maastricht en de Pelvic Care Unit Maastricht (een team voor bekkenbodem en blaasproblemen). Hier kunnen SOLK-patiënten met pijn- of bekkenproblemen worden geholpen als individuele artsen er niet uitkomen.

Binnen deze teams wordt hun klacht zowel vanuit medische als psychologische/psychiatrische hoek bekeken. Dat is zinvol omdat lichaam en geest op elkaar inwerken. Als je bezorgd, bang of zenuwachtig bent, merk je dat ook in je lijf. We zijn ons dat misschien niet altijd zo bewust, maar ergens weten we het wel. We hebben er zelfs verschillende uitdrukkingen voor: we doen het in onze broek van angst, hebben pijn in ons hart bij verlies of voelen het aan ons water als er iets mis is.

Veel van die ogenschijnlijk onverklaarbare klachten zijn vanuit het zenuwstelsel goed te begrijpen. Dr. Leue: 'Bij sommige mensen staat het inwendige inbraakalarm op overactief. Zij zijn als het ware steeds op oorlogspad. Dat geeft voortdurend stress en is uitputtend. Ze voelen zich gespannen en onrustig, maken zich zorgen, slapen slecht, zijn prikkelbaar en zijn zich erg bewust van hun lijf met als gevolg een verhoogde gevoeligheid voor stress-signalen zoals pijn."
"Soms leiden somatische klachten tot psychische problemen, soms hebben psychische klachten lichamelijke gevolgen, soms komen ze tegelijkertijd voor. Wat kip en ei is, maakt echter niet uit. Waar het om gaat, is dat deze mensen zich niets inbeelden, maar wel degelijk een probleem hebben. En dus serieus genomen moeten worden."

Beter leren omgaan met klachten

Niet alle patiënten zitten te wachten op een diagnose waarbij een psychiater of psycholoog om de hoek komt kijken. Ook artsen vinden het soms moeilijk het daarover te hebben. Doodzonde, want erkenning dat er lichamelijk én psychisch iets aan de hand is, maakt de weg vrij voor behandeling. Veel patiënten kunnen namelijk wel degelijk geholpen worden.

De behandeling is niet direct gericht op genezing, maar helpt patiënten beter met hun klachten om te gaan. Er zijn diverse therapieën zowel op lichamelijk als psychisch vlak. Fysiotherapie bijvoorbeeld of revalidatie, maar ook psychotherapie. Sommige mensen hebben baat bij een zogenaamde 'exposure-behandeling'. Daarbij worden patiënten blootgesteld aan situaties die zij als pijnverwekkend ervaren. Door hun denken en doen te veranderen, kan de associatie met pijn doorbroken worden.

Tenslotte kunnen ook medicijnen soelaas bieden. Volgens Carsten Leue is het wel uitkijken met verslavende pijnstillers, die wel eens worden voorgeschreven om emotionele pijn te verlichten. "Dat kan de klachten verergeren waardoor mensen van de regen in de drup komen. Beter zijn middelen die het welbevinden verbeteren. Die leiden ook tot pijnvermindering. Stemming en pijn hangen in het autonome zenuwstelsel en het brein namelijk met elkaar samen. Hoe beter je je voelt, hoe minder pijn je ervaart. En hoe minder pijn of ander lichamelijk ongemak, hoe minder somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten."

Lees ook

Meld je aan voor de Gezond Idee nieuwsbrief

 

Sluit de enquête