Maastricht UMC+
Zo lukken goede voornemens wel!
Goede voornemens hebben vaak betrekking op gezonder gedrag. De reden dat we die goede voornemens vaak niet halen, is dat we onszelf eigenlijk te hoge doelen stellen, zonder na te denken over hoe we die dan willen bereiken. Ik hoor mensen spreken over heel grote veranderingen in hun gewoontes, bijvoorbeeld in hun beweeggedrag. In rijen van vier schuift men in januari aan bij de registratiebalie van de sportschool en webshops kunnen het nieuwste buikspier-trainingsapparaat ("IT'S FANTASTIC!") niet aanslepen. Fascinerend om te zien dat samen met zo'n apparaat ('de-meeste-mensen-kochten-ook') een felgekleurd strak trainingspakje bij de uitrusting lijkt te horen.
Ons lichaam reageert op inactiviteit
Waarschijnlijk is februari het moment waarop velen snappen waarom die mevrouw van de sportschool zo graag het jaarabonnement wilde verkopen in plaats van het "relatief veel duurdere" maandabonnement. Het trainingspakje blijkt toch wat te strak (en waarom moet die felgroene baan nu precies dwars over mijn kont lopen?) en zo'n 'fantastic!'-resultaat als die ab-trainer in dat Youtube-filmpje had, heeft het bij mij op zolder nou ook weer niet. Je zou er moedeloos van worden: in plaats van dat het voornemen goed is voor uw gezondheid, lijkt het eerder slecht te zijn voor uw zelfvertrouwen. Dan is dit misschien het moment voor mij om u nieuwe hoop, realistischere doelen en enkele tips mee te geven. Ons lichaam reageert namelijk niet alleen op activiteit, maar ook op inactiviteit. Sporten is gezond, maar minder zitten ook!
Wetenschappelijke studies laten zien dat uw lichaam er van opknapt als u langdurige periodes van zitten wat vaker onderbreekt. Door te staan of te wandelen bijvoorbeeld. Voor uw spieren is staan of wandelen een signaal om aan de slag te gaan. Terwijl bij lange 'zitmarathons' niet alleen uw geest, maar ook uw lichaam steeds minder gaat presteren. Sporten is dus een manier waarop u uw lichaam en geest beter in conditie kunt brengen. Maar minder zitten doet dat ook! En dat laatste is waarschijnlijk wel vol te houden, met een aantal voorzorgsmaatregelen.
Balans tussen luieren en inspanning
Als hoogleraar Gezondheidsbevordering hou ik me onder meer bezig met de energiebalans. Als je net zoveel energie inneemt als je verbruikt, dan blijf je op gewicht. Maar we zoeken eigenlijk voortdurend ̶ bewust en onbewust ̶ naar balans om ons zo lekker mogelijk te voelen. Balans tussen luieren en inspanning, tussen rennen en stilstaan, vallen en opstaan, slurpen en tanken, lossen en vasten.
Die balans wordt voor een groot deel ook bepaald door onze omgeving. Die stimuleert zitgedrag vaak meer dan het onderbreken daarvan. Werkplekken, huiskamers, scholen; ze zijn allemaal ingericht om het zitten zo gemakkelijk mogelijk te maken. Prima idee natuurlijk, maar wat ontbreekt is de prikkel om langdurige periodes van zitten te onderbreken. En als we blijvend ons gedrag willen veranderen, moeten we juist zorgen dat we die omgeving zodanig inrichten dat gezonde keuzes gemakkelijker worden. Vergaderkamers kunnen bijvoorbeeld gemakkelijk worden ingericht met hogere tafels en krukken of statafels, de leraar kan bevorderen dat leerlingen opstaan en in publieke ruimtes kan het trappenhuis een flinke opknapbeurt krijgen.
Je omgeving herinrichten
Maar u kunt ook zelf uw eigen omgeving zodanig herinrichten dat uw goede voornemen een gemakkelijk en gezond succes wordt. Kan de statafel die normaal alleen bij feestjes uit de kelder wordt gehaald, ook een vaste plek in de woonkamer krijgen? Dan kan dat kopje koffie na het eten ook gemakkelijker staand gedronken worden.
Het doorbreken van de gewoonte om na het avondeten een paar meter op te schuiven naar de bank, brengt waarschijnlijk nog het meeste winst. Het lichaam gaat dan namelijk aan de slag met het verteren van uw avondmaaltijd. Dan is het dus juist van belang dat de spieren even aan de bel trekken. Maar we hoeven ons echt niet per se in het zweet te werken. Mijn enige verandering van lichaamshouding na het eten was altijd van zittend uitbuiken naar hangend tv kijken. Dat kostte weinig energie, maar het gaf me er ook geen. "Na het eten staan of duizend stappen gaan" is een uitspraak die ik ooit ergens heb opgepikt en nu is het een gewoonte geworden. Een blokje om dus na het eten. En die frisse lucht doet ook wonderen.
Het opgegeten toetje wordt zo na verloop van tijd de prikkel om het zitten te onderbreken. Zo zijn er meer sta-prikkels te bedenken gedurende de avond: het reclameblok, het weerbericht, het begin van Op1 wordt OpStaan. En het mooie is dat u niet naar de zolder hoeft om in de ab-trainer te gaan liggen of in een sportpakje gehesen naar de fitness moet, maar gewoon in de woonkamer blijft. Uw gezonde voornemens gemakkelijker maken dus. Veel succes!
Prof.dr. Stef Kremers
Hoogleraar Gezondheidsbevordering Maastricht UMC+
Lees meer in het interview met prof. dr. Stef Kremers in de Volkskrant
Ook interessant
