Dit kun je doen tegen een overactieve blaas

In veel gevallen ligt een overactieve blaas aan de structuur van je blaas of urinewegen. Maar vaak wordt zo’n prikkelbare blaas ook veroorzaakt door stoornissen in de prikkeloverdracht van en naar de urinewegen. Dan ligt de oorzaak dus niet in de structuur, maar in de functie van de blaas. In dit geval is de aansturing van het orgaan betrokken en zijn stressgerelateerde aspecten – zoals spanning of angst – van invloed. "Je ‘voelt dan als het ware aan je water’ dat er iets niet klopt”, aldus prof. Van Koeveringe en dr. Carsten Leue.

Hoe vaak plassen is normaal?

"Normaal gesproken plas je per 24 uur maar ongeveer zes á zeven keer, waarvan soms één keer ’s nachts. “Moet je vaker plassen – misschien wel ieder uur – dan spreken we van een overactieve blaas”, legt prof. Gommert van Koeveringe uit. "Vaak komt bij een overactieve blaas (OAB) de aandrang om te plassen heel plotseling. Dat kan overdag gebeuren, maar ook ’s nachts. Veel mensen met een OAB reageren – vaak door de angst om urine te verliezen – steeds sneller op een prikkel van hun blaas en gaan daardoor bij steeds kleinere hoeveelheden in hun blaas al naar het toilet. Hierdoor krijgen ze steeds minder controle over hun blaas.”

Oorzaken van een overactieve blaas

Hoewel dus een groot deel van de Nederlandse bevolking – jong en oud, man en vrouw – lijdt aan de voortdurende aandrang tot plassen, is er niet zomaar één aanleiding aan te wijzen die verantwoordelijk is voor een overactieve blaas. Er zijn diverse oorzaken die klachten kunnen veroorzaken:

• veel drinken (meer dan 1,5 liter per dag)
• een urineweginfectie
• een vergrote prostaat
• bekkenbodemproblemen: sommige mensen spannen - soms onbewust - hun bekkenbodem te veel aan tijdens plassen. Hierdoor moet de blaas een hogere druk maken om de urine eruit te persen en wordt deze overprikkeld, waardoor je vaker moet plassen een ziekte aan de blaas zoals een blaasontsteking, blaasstenen of een blaastumor
• een eerdere operatie voor stressincontinentie: deze geeft meer kans op een overactieve blaas
• medicijnen: soms wordt vaker plassen veroorzaakt door plaspillen of kan het een bijwerking zijn van medicijnen die op het zenuwstelsel werken
• bestraling bij kanker
• beschadiging of ziekte van de zenuwen, bijvoorbeeld bij een dwarslaesie, de ziekte van Alzheimer, MS of Parkinson.

"Soms vindt de uroloog echter geen bekende oorzaak voor de klacht. “Dan weten we het gewoon niet”, zegt prof. Van Koeveringe. “Wat we wel constateren, is dat er een duidelijke relatie is tussen een overactieve blaas en stress, angst of depressie. We zien in de praktijk dat ongeveer een kwart van de mensen met een overactieve blaas zich zorgen maakt of depressieve gevoelens heeft.”

Ontregelde stressregulatie

Psychiater dr. Carsten Leue vult aan: “Een ontregeling van wat we het alarmregulatiesysteem noemen, kan ervoor zorgen dat er lichamelijke klachten ontstaan die eventueel aanhouden. Bij sommige mensen is het stresszenuwstelsel te gevoelig afgesteld zodat ze te snel reageren met lichamelijke sensaties. Een overactieve blaas is daar een voorbeeld van. Je plast dan als het ware in je broek als je bang bent. Het is belangrijk om deze signalen te herkennen om een behandeling in te kunnen zetten die de gevoeligheid van het lijfelijke ‘inbraakalarm’ kan herstellen.

Doorbreken van het taboe

Juist de mogelijk psychosomatische component bij een klacht als een OAB maakt dat er bij patiënten die het treft vaak schaamte bij komt kijken. Leue: “Mensen denken dan dat het om een ingebeelde klacht gaat die ‘tussen de oren zit’ of zij zijn bang om niet serieus genomen te worden. Het doorbreken van het taboe of stigma dat hiermee gepaard gaat, is daarom belangrijk. In het Maastricht UMC+ hebben we de laatste jaren steeds meer aandacht voor een integrale aanpak van een OAB en bekijken we dit syndroom vanuit twee kanten: de fysieke én de psychische. Het gaat erom dat we de stressoren die de overactieve blaas veroorzaken kunnen vatten. Het kan gaan om een foute bacterie in de blaas, maar ook andere stressoren van buitenaf zoals nare ervaringen of ernstige zorgen kunnen een rol spelen.”

Wat kun je zelf doen tegen een overactieve blaas?

Soms kun je zelf of met hulp van gerichte fysiotherapie op een eenvoudige manier zelf iets doen tegen een overactieve blaas. Hieronder volgen enkele tips:

• houd een dagboekje bij om te zien of je niet te veel drinkt
• train je blaas door je plas langzaam langer op te houden
• train je bekkenbodem met gerichte oefeningen die onder meer door een bekkenbodemfysiotherapeut kunnen worden gegeven
• blijf drinken maar wees matig met koffie en alcohol
• verlies gewicht.
• medicatie kan regelmatig helpen bij een OAB
• het toedienen van botox in de blaas kan ook helpen, maar moet regelmatig herhaald worden
• soms kan stimulatie van zenuwen in het onderbeen effectief zijn
• ingrijpender, maar ook minder vaak nodig is het toepassen van zenuwstimulatie via een soort van pacemaker die via het heiligbeen wordt ingebracht naast de zenuwen die naar de blaas gaan."

Gedragstherapie bij overmatig plassen Als er duidelijk sprake is van een psychosomatische oorzaak [een combinatie van lichamelijke en geestelijke factoren] dan biedt gedragstherapie – al dan niet in combinatie met medicatie – goede resultaten”, licht dr. Leue toe. “Patiënten leren door gerichte oefeningen hoe ze hun urine kunnen ophouden, doen ontspanningsoefeningen en leren de oorzaak van de stress die zij ervaren aan te pakken. Als angsten of klachten met betrekking tot welbevinden of stemming te groot zijn, kan het aangewezen zijn dit te ondersteunen door medicamenteus in te grijpen.”

Negatieve invloed op levenskwaliteit

Een overactieve blaas kan de kwaliteit van leven flink negatief beïnvloeden. Gelukkig zijn er veel behandelmethoden voor. Prof. Van Koeveringe: “Je kunt zelf of samen met huisarts en fysiotherapeut al best een en ander doen. Als dat niet werkt, zijn er meerdere behandelmethoden, maar we zien de laatste tijd steeds vaker dat in plaats daarvan of in combinatie hiermee ook behandeling van psychische oorzaken erg nuttig kan zijn.”

Lees ook het interview met prof. Van Koeveringe voor GezondNU Is het normaal om ’s nachts te plassen?