Fijnstof is een sluipmoordenaar

luchtkwaliteit
Je ziet het niet, maar het is overal: fijnstof. Kleine deeltjes die in de lucht zweven en erg schadelijk zijn voor de gezondheid. Het overgrote deel van fijnstof is het gevolg van wat mensen doen. Er valt dus ook veel te verbeteren. Het Maastricht UMC+ maakt zich sterk voor een optimale luchtkwaliteit.

Per dag haal je zo'n 20.000 keer adem en helaas is het niet alleen frisse lucht die je binnenhaalt. Met elke ademteug komt er ook schadelijk fijnstof mee je lichaam in. Niet op elke plek in de wereld even sterk, maar bijna overal meer dan goed voor je is. En hoe hoger de concentratie fijnstof, hoe groter de gezondheidsschade. De inzichten over die gezondheidseffecten van fijnstof zijn de laatste tijd sterk gegroeid en het blijkt veel schadelijker dan vroeger werd gedacht. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) spreekt zelfs van ‘de stille moordenaar’: de luchtverontreiniging is onzichtbaar, maar dodelijk.

Groot alarm om fijnstof

Er is alle reden om groot alarm te slaan over fijnstof. Volgens de WHO leven negen op de tien mensen in de wereld in gebieden met te hoge concentraties fijnstof en leidt dat per jaar tot zo’n 7 miljoen doden wereldwijd. Fijnstof vergroot het risico op longontsteking, longkanker, ernstige longziekten, hersenbloedingen en hart- en vaatziekten. Een kwart van de hartdoden en bijna een derde van de longkankerdoden kan worden toegerekend aan fijnstof. Daarnaast beïnvloedt het de kwaliteit van leven van velen – er is een duidelijk verband tussen fijnstof en astma-aanvallen, benauwdheid en hoesten.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) schat het aantal mensen dat in Nederland vroegtijdig sterft aan de gevolgen van luchtvervuiling op 7.000 tot 12.000 per jaar. Volgens longartsen verkort fijnstof het leven van Nederlanders met 13 maanden. Vooral patiënten met astma en andere longziekten zijn kwetsbaar, maar ook mensen met hart- en vaatziekten. Bij erg hoge concentraties fijnstof in de lucht vormen ook jonge kinderen, ouderen, mensen met suikerziekte, sporters en mensen die buiten zwaar werk doen risicogroepen.

Oorzaken fijnstof

Fijnstof is een verzamelnaam voor heel kleine, vervuilende deeltjes in de lucht. Het is onzichtbaar voor het blote oog, je ziet het pas als bij bepaalde weersomstandigheden smog ontstaat. Het kan onder meer gaan om deeltjes van zware metalen, roet, bodemstof en zout. Vrijwel alle menselijke activiteit levert fijnstof op: denk vooral aan verkeer, de industrie en intensieve veeteelt. Maar ook onze gezellige open haard, houtkachel en barbecuën met hout of kolen dragen aanzienlijk bij aan de uitstoot van fijnstof, omdat bij verbranding roetdeeltjes vrijkomen.

Ook vuurwerk is berucht: rond oudjaar schiet de hoeveelheid fijnstof tijdelijk de hoogte in. Een onverwachte veroorzaker van fijnstof, en dat weten we nog maar sinds kort, zijn de zogeheten volatiele – vluchtige – organische stoffen (ofwel ‘vos’) uit verf, oplosmiddel en cosmetica. Gewone dingen die we in huis gebruiken, zoals lotions, verf, schoonmaakmiddelen en printerinkt, leveren zo bijna de helft van alle uitstoot. Slechts een kwart van de fijnstof heeft een natuurlijke bron, zoals zeezout, Saharazand en vulkanische as.

Gevaarlijke ultrakleine stofdeeltjes

Niet alle fijnstof is gevaarlijk. De grotere deeltjes ademen we oppervlakkig in. Door te hoesten of te niezen raak je dat stof weer kwijt. Kleinere deeltjes dringen door in de longen en kunnen daar schade aanrichten. En de ultrakleine deeltjes kunnen zelfs in je bloedsomloop belanden – ze gaan dwars door je longblaasjes en komen zo in je bloedvaten en hart terecht. Daardoor ontstaan hart- en longziekten en verergeren de klachten van longpatiënten. De giftige radicalen die zich door dat ultrafijne fijnstof in ons lichaam kunnen ontwikkelen zijn bovendien kankerverwekkend.

Zoeken naar oplossingen

De enige echte remedie tegen fijnstof is het voorkomen van uitstoot. Langzamerhand groeit dan ook het besef dat ingrijpende maatregelen nodig zijn, zoals het weren van vervuilende auto’s en het ontmoedigen van vliegverkeer. Maar dit soort politieke besluiten hebben ook vaak grote economische gevolgen, waardoor ze niet altijd makkelijk zijn te realiseren.

Ook interessant

Sluit de enquête