Hoe verwerk je verlies?

Hoe verwerk je rouw en verlies
Bij het overlijden van een dierbare ervaren we rouw. Maar ook bij verlies van je gezondheid kunnen rouwgevoelens optreden. Bijvoorbeeld als je te maken krijgt met een chronische ziekte, dementie, invaliditeit of een blijvende beperking. Hoe verwerk je zoiets? Medisch maatschappelijk werkers Ria Gulpers en Francis Soumete geven tips en adviezen over rouwverwerking en omgaan met verlies.

Door een verlies kan je leven in alle opzichten ernstig ontregeld worden. Het kan van invloed zijn op je eigen mogelijkheden en hoe je naar jezelf en naar de buitenwereld kijkt. Maar ook op je rol in het gezin, je energiehuishouding, je financiële situatie en/of werkomgeving en je sociale netwerk.

Rouwen doe je niet alleen

Rouwen doe je niet alleen. Ook je naasten worden geconfronteerd met het verlies en kunnen zich heel machteloos voelen. Omdat ze als gesprekspartner, maatje of mantelzorger niet de ondersteuning kunnen geven, die op dat moment helpt. Het verlies kan de vertrouwde manier veranderen waarop je voorheen met elkaar omging. Gezamenlijke interesses, gespreksonderwerpen en gezamenlijke sociale bezigheden kunnen veranderen. En blijft er naast het zorgen ook nog tijd over voor normale sociale omgang en gesprekken met elkaar?

Rouw dwingt je om je leven te reorganiseren

Ria Gulpers en Francis Soumete zijn als medisch maatschappelijk werkers nauw betrokken bij patiënten en hun naasten die te maken krijgen met rouw en verlies. "Met veel respect zie ik mensen sterk en positief in het leven staan", vertelt Ria. "Hun innerlijke veerkracht laat hen keuzes maken die voorbijgaan aan de ziekte. Keuzes die gericht zijn op 'leven' en niet op 'ziek zijn'. Zoals die jonge patiënte met een progressieve ziekte die een studie oppakt. Of die patiënt die helemaal niks meer kan bewegen en binnen zijn mogelijkheden zoekt naar manieren om van het leven te kunnen genieten. Zoals het schrijven van zijn levensverhaal op een oog-gestuurde computer of het genieten van opgroeiende kleinkinderen."

Je kunt echter toch veel verdriet ervaren als je positief in het leven staat. "Op ieder moment kun je weer geconfronteerd worden met je verlies en alle andere verliezen als gevolg van dat verlies."

Rouw is het losgeld van de liefde

"Als je van iemand houdt, zullen na een verlies altijd rouwgevoelens optreden", stelt Ria Gulpers. "Maar hoe mensen met deze gevoelens omgaan, kan heel verschillend zijn. Zowel tussen mensen onderling als tussen mannen en vrouwen. Vrouwen zijn eerder gericht op het verlies en willen er graag over praten. Terwijl mannen meer gericht zijn op iets doén, omdat zij meer behoefte hebben aan afleiding om niet voortdurend bij de pijn te hoeven zijn. Voor vrouwen is dat soms onbegrijpelijk. Maar als je samen door een rouwproces gaat, is het belangrijk dat beiden erkennen en respecteren dat ze anders met het verlies omgaan. Anders bestaat het risico dat je uit elkaar groeit."

Maak rouw bespreekbaar

Belangrijk is het om rouw bespreekbaar te maken. Ria Gulpers noemt het voorbeeld van een zieke moeder die niet over haar naderend levenseinde wil praten, terwijl haar dochter het heel pijnlijk vindt dat ze niet weet wat haar moeders wensen zijn als het gaat om beslissingen over de behandeling en euthanasie. Uiteindelijk ging de moeder toch het gesprek aan, uit liefde voor haar dochter.

Francis Soumete: "Ik ken ook mensen die pas echt in de allerlaatste fase van hun leven willen bespreken of ze liever begraven of gecremeerd worden. Omdat ze het onvermijdelijke zo lang mogelijk willen ontkennen. Dat wil niet zeggen dat ze geen pijn en verdriet ervaren, niet angstig, machteloos en eenzaam zijn. Het blijft echter altijd belangrijk dat je met je dierbaren of met je behandelaar of zorgverlener bespreekbaar durft te maken waar je tegenaan loopt."

Achterhaalde vooroordelen over rouw

Iedereen die rouw ervaart zal ontdekken dat de bekende oude opvattingen en aannames over rouw niet zomaar kloppen. Medisch maatschappelijk werkers Ria Gulpers en Francis Soumete zetten een aantal achterhaalde visies op een rijtje:

  • Te lang rouwen is ongezond
    Dit is gebaseerd op de oude opvatting dat rouw een begin en eindpunt heeft en volgens een bepaald patroon moet verlopen. Dat je de pijn moet voelen en 'het beest in de bek moet kijken'. Maar ieder mens gaat anders om met verlies. Het enige goede rouwproces bestaat niet. Respect en begrip van mensen voor jouw eigen manier van verwerken kan heel goed helpen.
  • Focus op weer 'de oude' worden
    Na een verlies wordt je nooit meer de oude. Het verlies wordt onderdeel van je levensverhaal. Voor een gezond rouwproces is het belangrijk dat je de realiteit van het verlies erkent en zoekt naar aanpassing aan de nieuwe werkelijkheid. Dat je oude wensen, verwachtingen en toekomstperspectief kunt loslaten. Dat je een nieuwe band aangaat met de dierbare persoon of het dierbare dat je bent verloren. En ieder mens doet dit op eigen wijze, in z'n eigen tempo en met eigen betekenisgeving. Bijvoorbeeld door te 'praten' met de overledene, diens wensen uit te voeren, in moeilijke situaties te vragen om steun "wat zou hij/zij nu doen?", door hem/haar een plaats te geven in de eigen herinnering of door het vasthouden aan familietradities en -geschiedenis.
  • Je moet je verlies een plekje geven
    In de nieuwe rouwvisie gaan we uit van het accepteren van de realiteit van het verlies en niet van de bijna onmogelijke opdracht om het verlies te accepteren. Om te kunnen leven met het gemis is het belangrijk om je aan te passen aan de veranderingen in je leven, te zoeken naar nieuwe rollen, taken en uitdagingen. Om aandacht te hebben voor het verlies, het loslaten en blijvend verbinden met de dierbare of het dierbare dat je bent verloren. Het gemis gaat nooit over. Het zal uiteindelijk zachter en milder worden, maar kan ook na een korte of langere tijd weer heftig de kop opsteken. Het is waardevol als je mensen om je heen hebt die niet oordelen, maar je op moeilijke momenten steunen en de naam van de overledene blijven noemen om de herinneringen levend te houden.
  • Huilen en boosheid zijn noodzakelijk voor de verwerking
    Wie niet kan huilen, kan toch veel pijn ervaren. Soms heb je gewoon geen tranen (meer) voor zoiets ergs of ben je gericht op overleven. Zoals die jonge weduwe die zich richt op het zorgen voor haar kindjes. Vaak wordt dan gezegd: de klap komt nog wel! Het kan kloppen dat bij haar sprake is van uitgestelde rouw, maar het kan ook zijn dat haar herstelgerichte houding haar juist helpt in een gezond rouwproces. Het is belangrijk dat je bij je verlies stilstaat op het moment dat dit voor jou passend is.
  • Gezonde rouw om een overleden partner duurt 1-3 jaar, om een kind 7 jaar.
    Voor overlijden, maar ook bij een vermissing, invaliditeit of ander verlies zouden vaste rouwtermijnen staan. Wetenschappelijk onderzoek spreekt dit tegen. Hoe jij een verlies verwerkt heeft veel meer te maken met je innerlijke veerkracht in stressvolle situaties en steun die je ervaart van begripvolle mensen om je heen die niet oordelen over de manier waarop jij met je verlies omgaat.
  • Weglopen voor je verdriet
    Vermijden van de confrontatie met het verlies kan op de langere termijn leiden tot gecompliceerde rouw. Maar in het moment kan het een gezonde manier van omgaan met het verlies zijn. De pijn kan te heftig zijn. Dan kan het helpen om tijdelijk de aandacht te richten op iets dat los staat van het verdriet. Bijvoorbeeld door te zoeken naar een zinvolle bezigheid, het normale leven voort te zetten of op vakantie te gaan.

Handige websites bij rouwverwerking en omgaan met verlies

 

Sluit de enquête