Help, mijn kind heeft stress!

help, mijn kind heeft stress!
Niet alleen volwassenen, maar ook (jonge) kinderen kunnen last hebben van stress en angst. Stress hoort bij het leven, en het is dan ook niet erg als een kind af en toe gestrest is. Het wordt pas een probleem als je kind te lang onder te veel stress staat. Kinderarts dr. Birgit Levelink en medisch pedagogisch medewerker Nanda Barten van het Maastricht UMC+ gaan dieper in op stress en angst bij kinderen. Ook hebben zij tips voor ouders om stress bij hun kinderen te verminderen. 

Stress is een breed begrip, leert de praktijk. Zo ervaart het ene kind meer angst en stress dan het andere. “Dat hangt onder meer af van de omgeving waarin je opgroeit,” legt Birigt Levelink uit. “We zien bijvoorbeeld dat kinderen die opgroeien in een veilige thuissituatie over het algemeen minder stress en angst ervaren. En alhoewel er ook gradaties zijn als het gaat om stress, doet de aanleiding er in feite ook niet toe. Elke vorm van stress die je kind zelf zo benoemt, ís stress. Als je kind het zegt, dan is het zo. Probeer daarover te praten met je kind.”

Natuurlijke reactie op ingrijpende gebeurtenis

Een kind kan stress krijgen van veel verschillende situaties. Zo is stress vaak een heel natuurlijke reactie op een ingrijpende gebeurtenis in het leven van een kind. Zoals een scheiding van de ouders of het verlies van een naaste. Maar ook ogenschijnlijk minder heftige gebeurtenissen zoals een verhuizing, een nieuwe school of spanningen thuis kunnen een hoop stress opleveren. Toch lukt het ouders in zo’n situatie niet altijd om meteen de vinger op de zere plek te leggen. 

“De signalen van stress bij kinderen zijn namelijk niet altijd even gemakkelijk te herkennen”, legt Nanda Barten uit. “Kinderen kunnen er niet altijd over praten omdat ze het moeilijk vinden. Of ze verbergen het omdat ze niet willen laten merken dat ze ergens mee zitten. Dat maakt het soms lastig voor ouders om te duiden wat er aan de hand is. Stress uit zich bij kinderen ook in hun gedrag. Wat ouders zien als onhandelbaar of vervelend gedrag kan een signaal van stress zijn. Maar ook als je kind zich anders gaat gedragen, zich vaker terugtrekt, snel huilt of boos reageert, kan dit duiden op stress. Ook lichamelijke klachten zoals buikpijn, misselijkheid of moeite met slapen, kunnen erop wijzen dat er meer aan de hand is.”

Stress kan lichamelijke problemen veroorzaken

De gevolgen van chronische stress zijn groot. Birgit Levelink: “We weten uit onderzoek dat wanneer je als kind langdurige stress ervaart, dat op latere leeftijd ook lichamelijke problemen met zich mee kan brengen, zoals hart- en vaatziekten. Maar ook psychische problemen zoals depressie en verslaving kunnen meer voorkomen door het ervaren van meerdere stressvolle ervaringen in je vroege jeugd.”   

Niet alle stress is slecht

Het ervaren van wat stress op zijn tijd wil echter zeker niet zeggen dat dit per definitie slecht is voor je kind. Nanda Barten: “Kinderen hebben uitdagingen nodig om zich goed te ontwikkelen. Als je kind nooit in een stressvolle situatie terechtkomt, kan het hier ook niet mee leren omgaan. Frustraties en tegenslagen horen nu eenmaal bij het leven. Als je als ouder leert om hier op een goede manier mee om te gaan, vindt je kind hier steeds beter een weg in.”

Volgens de medisch pedagogisch medewerker zijn er in de meeste gevallen waarin kinderen angst of stress ervaren voldoende manieren om als ouder te helpen. “Het is belangrijk dat je je kind het gevoel geeft dat het zijn verhaal bij jou of bij iemand die het vertrouwt kwijt kan. Bied je kind geborgenheid en veiligheid. En laat merken dat je altijd openstaat om te luisteren als er iets speelt.” 

Wanneer moet je hulp zoeken?

Als het je kind niet meer lukt om op een normale manier om te gaan met angstige en stressvolle situaties, kan het zinvol zijn om hulp te zoeken. Dr. Birgit Levelink: “Dit is bijvoorbeeld het geval als je kind opvallende dingen gaat doen om zijn/haar angsten te onderdrukken. Denk daarbij aan het uitvoeren van dwanghandelingen om de stress de baas te kunnen, zoals overdreven vaak de handen wassen.” 

Ook ouders die het gevoel hebben dat ze hun kind niet meer kunnen bereiken, krijgen het advies om aan de bel te trekken bij hun huisarts. Nanda Barten: “Doe dit  als je kind bijvoorbeeld slechter slaapt, zich terugtrekt of als je het vermoeden hebt dat een depressie op de loer ligt. Geen contact meer willen leggen met vrienden, is ook een symptoom waarbij er meer aan de hand kan zijn.”   

Tips om stress en angst bij kinderen te verminderen:

  • Houd ritme en structuur zodat je kind weet waar het aan toe is. Dat zorgt voor veiligheid.
  • Zorg dat je kind voldoende rust krijgt. Slaap heeft veel invloed op de stemming van je kind.
  • Zorg voor een positieve band met je kind: laat je kind voldoende tijd met jou doorbrengen.
  • Helpen in plaats van straffen: door zijn/haar gedrag laat je kind vaak zien dat het gestrest is. Probeer te achterhalen waar je kind hulp bij nodig heeft. 
  • Ga in gesprek met je kind, luister goed en neem je kind serieus.
  • Help je kind bij het benoemen van emoties en erken zijn/haar gevoelens. Je kind leert dan eigen stress-signalen te herkennen. 
  • Zorg dat je kind kan ontspannen door lichamelijk bezig te zijn en leuke dingen te doen. 

Stress door coronasituatie

Dr. Birgit Levelink: “In deze onzekere tijd waarin het coronavirus veel invloed heeft op ons dagelijks leven, is mijn advies om hier aandacht aan te besteden op het niveau van het kind. Geef ruimte aan het kind om het moment te kiezen hierover te willen praten. Ga mee in wat je kind wilt. Geef openheid, maar maak het niet te zwaar.” 

De kinderarts heeft op dit moment overigens niet de indruk dat de situatie rondom corona voor zoveel extra stress en angst bij kinderen zorgt dat ze naar een dokter gaan. “Tot nu toe hebben we geen specifieke polibezoeken naar aanleiding van angst of stress die ontstaat als gevolg van corona. Ouders lijken goed in staat om de informatie over het virus te reguleren. De vraag is natuurlijk wel wat er de komende tijd gebeurt. En: merk je als ouder dat jouw kind wel met vragen zit, kijk dan eens op de website van Kind en Zorg: https://kindenzorg.nl/kindvriendelijke-uitleg-corona/, je vindt hier veel leuke, duidelijke filmpjes en tips.”

Huiselijk geweld en thuisisolatie

In deze tijd van thuisisolatie kunnen in gezinnen waar de situatie al zeer gespannen was en er wellicht al sprake was van huiselijk geweld, de spanningen verder oplopen en zelfs escaleren, erkent dr Birgit Levelink, die deel uitmaakt van het team dat zich vanuit het Maastricht UMC+ bezighoudt met huiselijk geweld en kindermishandeling. “Als je als kind in een gezin opgroeit waar (een van de) ouders hun baan kwijtraken of waar iemand in de naaste omgeving overlijdt, dan kan dat spanning genereren. We hebben wel de indruk dat het aantal gevallen van huiselijk geweld toeneemt, wat enorm veel stress voor kinderen kan opleveren. Daarnaast maken we ons ook ongerust over kinderen die in minder prettige omstandigheden lange tijd thuis zijn doordat scholen niet (volledig) open zijn.” 

Bijtijds vrijwillige hulp

Gelukkig heeft het Maastricht UMC+ een aantal mogelijkheden om gezinnen te ondersteunen door bijtijds vrijwillige hulp te bieden. Voor iedereen die zorgen of problemen heeft of deze ziet in zijn omgeving, is het advies dan ook om aan de bel te trekken. Er zijn er verschillende telefoonnummers en apps om je te helpen die alle verzameld zijn in de volgende folder: https://mn-li.nl/bijlagen/2324/flyerhulplijneninlimburg.pdf   

De tips zijn niet allesomvattend. Als je bezorgd bent, overleg dan met je huisarts wat er nodig is. Daarnaast kan ondersteuning en begeleiding vanuit de geestelijke gezondheidszorg helpen. Vraag je huisarts om een verwijzing.

Meer tips voor ouders

Sluit de enquête